niedziela, 3 marca 2019
Naszą wędrówkę po Turcji rozpoczęliśmy od nadmorskich kurortów na Riwierze Tureckiej. Pisaliśmy też o antycznej Turcji zwłaszcza tej położonej w jej zachodniej części. Teraz zajmiemy się Turcją centralną i wschodem. Najciekawsze miejsca do zwiedzania nanieśliśmy na mapie w części I.
Kapadocja
Bez wątpienia największą atrakcja przyrodniczą centralnej Turcji jest Kapadocja. Kapadocja to centralna część Anatolii, historycznej krainy obejmującej 2/3 całej powierzchni Turcji. Jej nazwa pochodzi od greckiego określenia Białych Syryjczyków, którzy zamieszkiwali te ziemie. Przyrodę Kapadocji ukształtowało kilka wulkanów, które występowały na tym terenie. Najwyższe z nich to Melendiz, Hasan i Erciyes Dağı (3916 m n.p.m.). Nawet latem na ich szczytach możemy zobaczyć śnieg. Miliony lat temu pył wydobywający się z wulkanów pokrył tereny dzisiejszej Kapadocji. Mieszając się z pustynnym piaskiem stworzył wulkaniczne tufu, skałę łatwo poddającą się erozji lodu, wody i wiatru. W ten sposób natura stworzyła fantazyjne formacje, unikatowe w skali światowej. Jednocześnie powstałe w ten sposób skały łatwo nadawały się do formowania przez człowieka. Ludy zamieszkujące te tereny podobnie jak mieszkający na Saharze Berberowie drążyli w nich swe domostwa, podziemne miasta i labirynty. To były idealne pomieszczenia do zamieszkania. Latem chłodziły, zimą utrzymywały stałą temperaturę. Jeszcze 20 lat temu niektóre z tych skalnych mieszkań były zamieszkałe. Widać było okna z firankami i przymocowane do skał anteny satelitarne.
Kapadocję najlepiej obserwuje się z lotu ptaka. Pewnie dlatego tak często są tam organizowane przeloty balonami. Z góry najlepiej widać jak przebiegała erozja wulkanicznego tufu. Przypominamy, że nawet latem są tam bardzo chłodne wieczory, a temperatura spada do kilkunastu stopni.
Największy rozwój osadnictwa w skałach Kapadocji nastąpił w czasach Imperium Rzymskiego. Drążone w skałach domostwa budowali ukrywający się tam Chrześcijanie. Do dziś możemy tam oglądać ich kościoły takie jak Monastyr Selime.
Nevşehir
W Kapadocji najwięcej ciekawych miejsc jest usytuowanych wokół miasta Nevşehir, niedaleko dużego milionowego miasta Kayseri, gdzie znajduje się lotnisko. Grecy nazywali te tereny Cezareą Kapadocką. Na tych terenach znajduje się kilkadziesiąt wykutych w wulkanicznej skale podziemnych miast. Najbardziej znane to Derinkuyu i Kaymaklı. Miasta te składają się z setek tuneli wydrążonych na wielu poziomach wokół szybów wentylacyjnych. Przykładowo w Kaymaklı jest udostępnione dla turystów sto takich kanałów ułożonych na czterech poziomach. Labirynt podziemnych miast jest odpowiednio oznakowany. Nie ma niebezpieczeństwa zabłądzenia bo wszędzie znajdują się niebieskie strzałki wskazujące drogę do wyjścia. W podziemnym mieście możemy podziwiać kunszt architektów. Przez całą drogę zwiedzania towarzyszy nam powiew świeżego powietrza co dowodzi o świetnie działającej wentylacji. Musimy pamięć, że system musiał być on na tyle wydajny by w takim mieście mogło schronić się kilkadziesiąt tysięcy ludzi.
Jaką rolę pełniły podziemne miasta?
Podziemne miasta to nic innego jak schrony przed najeźdźcami. Podczas najazdów chronili się tam mieszkańcy tych terenów wraz ze swoim dobytkiem i zwierzętami domowymi. Pamiętajmy, że przez setki lat tereny te były najeżdżane i plądrowane przez wojska Persów, Arabów i Rzymian. Budowla miasta Derinkuyu jest nieco bardziej skomplikowana. To szereg kanałów sięgających 60 metrów w głąb ziemi. Wąskie przejścia uniemożliwiają minięcie się dwu osób, dzięki czemu były naturalną obroną przed atakiem z zewnątrz. Takie kanały są budowane i dziś w Palestynie. Są skuteczną formą obrony nawet w XXI wieku. Umożliwiają przeżyć mieszkańcom Strefy Gazy. Są drogą przemytu towarów z Egiptu, na tereny okupowanej Palestyny.
Oczywiście na co dzień mieszkańcy tych terenów mieszkali na powierzchni.
Częściowo ich domostwa były drążone w ostańcach skalnych. Jedno z
takich miast znajduje się w Uchisar.
 |
| Uchisar |
Turek - czyli kto?
Ciężko jest zwiedzać Turcję bez zapoznania się z jej historią. Mówiąc o Turkach mamy na myśli ludy tureckie wspólnego pochodzenia i kultury, posługujące się językami należącymi do tureckiej rodziny językowej. Mapa zasięgu tych języków obejmuje znaczną część Azji, ale i niektórych rejonów Europy. Na północy sięga Jakucji na Syberii. Na wschodzie niektóre prowincje w Chinach. Na południu miejscami obejmuje kraje położone nad zatoką Perską, Irak i Iran. Na zachodzie językiem z rodziny tureckiej posługują się częściowo mieszkańcy półwyspu bałkańskiego, Mołdawii, Krymu, Ukrainy, a także Tatarzy polscy, białoruscy i na Litwie. Za kolebkę dzisiejszych Turków uznaje się tereny Ałtaji. To obszar pustyni Gobi, Syberii, Mongolii i zachodnich prowincji Chin. To z tamtych rejonów w VI wieku naszej ery przybyli potomkowie dzisiejszych Turków. W średniowieczu ludy tureckie tworzyły liczne państwa. Do dziś przetrwała Turcja, Kazachstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Kirgistan, Azerbejdżan. Do niedawna pewną autonomią cieszył się również Krym.
#Turcja #Turcja Antyczna #Kapadocja #Ankara #podziemne miasto #Nevşehir #Konya #Maylany Rumi #Derwsisze #Atatürk #Uchisar #Kurdowie #rahat lokum #rachatłukum #Derinkuyu #Kaymaklı
Turcy nie są Arabami
Najczęstszym błędem popełnianym przez turystów jest myślenie, że Turcy są Arabami. W niektórych przewodnikach można znaleźć informację o Turcji jako arabskim kraju Orientu. Orientu kojarzonego z brudem, śmieciami na ulicach i toaletach, do których jest strach wejść. Myślę, że w dużej mierze Turcja jest o wiele bardziej cywilizowana i czystsza nie tylko od krajów arabskich, ale i od Grecji. No może poza kilkoma toaletami kilkanaście lat temu. Arabowie mieszkający w Turcji stanowią od 0,7 do 2,5% w zależności od rejonu. Najwięcej Arabów można napotkać podczas podróży na południowy-wschód kraju, przy granicy z Syrią i Irakiem. Możemy ich spotkać w prowincjach Hatay, Mardin, Siirt i Şanlıurfa. Również walczący o autonomię Kurdowie nie są arabami. To są tak zwani Górale Tureccy, którzy przywędrowali na te tereny z Persji 800 lat przed naszą erą. Czyli dużo wcześniej niż Turcy. Ich pradziadami byli Medowie z Babilonii.
 |
| Ankara mauzoleum Atatürka |
Największym miastem jest liczący 15 mln. ludności Stambuł. Stolicą Turcji od 1923 roku jest Ankara w której mieszka 5,5 mln. mieszkańców. Jej wcześniejsza nazwa to Angora. To właśnie stąd pochodzi słynna dzianina angora. Angorę, puszysty moher uzyskuje się z wełny z sierści kotów, królików i kóz angora.
Mustafa Kemal Atatürk
Dzisiejszy wygląd Turcja zawdzięcza swojemu pierwszemu prezydentowi Mustafie Kemal Atatürkowi. To on ustanowił stolicę Republiki Tureckiej w Ankarze. Zasłynął jako przywódca w czasie I Wojny Światowej. Po klęsce wojennej nie dopuścił do rozbioru Turcji. Gdy został pierwszym prezydentem Republiki Tureckiej przeprowadził istotne dla kraju reformy polityczne, gospodarcze, kulturalne, a nawet językowe. To dzięki niemu wprowadzono turecki alfabet łaciński w 1928 roku. Atatürk, któremu przypisuje się albańskie, słowiańskie pochodzenie, był nie tylko świetnym strategiem wojskowym, ale i dyplomatą. Turcja jako pierwszy kraj uznała niepodległość Polski w 1918 roku. W ten sposób zyskiwała sprzymierzeńców w traktatach pokojowych, na których ustalano granice państw po I Wojnie Światowej.
Reformy Atatürka
Reformy Atatürka pozwoliły na stworzenie nowoczesnego państwa świeckiego. Przy budowie ustroju państwa tureckiego korzystał z wzorców francuskich, włoskich, szwajcarskich i szwedzkich. Sercem nowej republiki stał się parlament, czyli Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji. Celem jego rządów było uzyskanie przez Turcję pełnej niezależności: gospodarczej, finansowej, prawnej, wojskowej, jak i kulturalnej. Uniemożliwił przedostanie się na tereny Turcji niebezpiecznych ideologii. Zdusił inicjatywy powstania partii komunistycznych i faszystowskich. Przeprowadzane reformy zmodernizowały gospodarkę, system prawny i socjalny. Atatürk umożliwił edukację kobiet. Apelował o odrzucenie burek zakrywających twarz. Propagował noszenie strojów europejskich. By przełamać opory kulturowe w 1925 roku nakazał wszystkim urzędnikom państwowym zakładanie ubrań nowoczesnych.
W Ankarze znajduje się mauzoleum Atatürka, które koniecznie trzeba zobaczyć.
 |
| Konya |
Muzeum Maylany Rumi
260 km na południe od Ankary znajduje się dwumilionowe miasto Konya. Najważniejszym obiektem do odwiedzenia w Konyi jest Muzeum Maylany Rumi położone w kompleksie meczetu Sułtana Selima II z XVI wieku. Maylana Rumi żył w latach 1207-1273. Był poetą, filozofem, teologiem, mistykiem, ale przede wszystkim wizjonerem sufickim, założycielem Zakonu Wirujących (Tańczących) Derwiszy. Zaraz po śmierci uznano go świętym, mimo, że według Derwiszów zapisany w Koranie kult świętych jest sprzeczny z doktryną jedynobóstwa.
Sufizm
Sufizm to jeden nurtów islamu. Wprawdzie za twórcę sufizmu uważa się Ibn ar-Rifa (1106-1182), to Zakon Wirujących (Tańczących) Derwiszów uważa się za jedno z pierwszych Bractw Sufickich. W przeciwieństwie do sektowego charakteru niektórych wyznań Derwisze są przykładem liberalnego, postępowego Islamu, który rozwijał się zarówno u sunnitów jak i szyitów. Nie posiada sprecyzowanej doktryny. Nie obraża Islamu. W swojej budowie bractwo sufickie czerpie zarówno z chrześcijaństwa jak i z buddyzmu. Niektórzy łączą go z panteizmem. Dla sufistów droga do Boga prowadzi przez mądrość, miłość i bojaźń.
Derwisze
Zakon Wirujących Derwiszów powstał w odpowiedzi na poezję Rumiego. Uczestnicy tego zakonu medytują w ruchu wykonując szereg figur przypominających taniec i wirowanie. Cechą rytuału Derwiszów jest wspólna modlitwa, podczas której chóralnie i rytmicznie recytuje się najpiękniejsze imiona Allaha. Coś w rodzaju naszych psalmów. Odmawia się je przesuwając paciorki islamskiego różańca. Skupienie w modlitwie następuje poprzez wirujący taniec. Wprowadza uczestników wspólnej modlitwy we właściwy stan medytacji.
Do dziś istnieją zespoły tancerzy naśladujących Wirujących Derwiszów. Przykładem może być zespół Mekdar jeżdżący ze swoimi występami po całym świecie.
Konya jest miejscem pielgrzymek sunnitów.
Atrakcje wschodniej Turcji
Ważne odnotowania są atrakcje na wschodzie Turcji. Przede wszystkim Şanlıurfa, dawniej Edessa, która była centrum chrześcijaństwa syryjskiego, oraz Nemrut przykład pamiątek architektonicznych z okresu Hellenistycznego. Zachowało się tam pięć ośmiometrowych rzeźb, głów przedstawiających króla Syryjskiej Kommageny Antiocha jak i jego braci i siostry. Z uwagi na aktywność bojowników Kurdyjskich, jak i bliskość działań wojennych w pobliskiej Syrii, od lat nie poleca się zaglądania w tamte rejony. Podobnie jak na górę Ararat. Kurdowie ciągle różnymi sposobami walczą o autonomię swojego rejonu. Często posuwają się do akcji terrorystycznych.
Tak jak podczas wycieczek w zachodniej Turcji kierowcy i przewodnicy często zatrzymują się w miejscach, gdzie możemy zobaczyć rzemieślników i ich wyroby. Przykładem może być manufaktura oferująca rahat lokum (ukojenie gardła), przysmak znany pod spolszczoną nazwą rachatłukum. To wyrób cukierniczy przypominający nasze żelki. Wytwarza się go z owoców, skrobi pszenicznej, mąki ziemniaczanej, miodu lub cukru. Dodaje się do tego różnego rodzaju orzechy, wiórki kokosowe migdały.
Kuchnia turecka
Turystom wydaje się, że podstawowym daniem narodowym Turcji jest kebab. Nic bardziej błędnego. Przede wszystkim w Turcji nie je się wieprzowiny. Po drugie z mięsa najczęściej jedzą jedynie baraninę i drób. Z pewnością tak jak na Bałkanach dużo jest dań z ciasta francuskiego, a przynajmniej ciast, które go przypominają Można też trafić na szaszłyki z drobiu z dużą ilością przypraw, albo na burek - kanapkę dobrze znaną nam z Bałkanów. Niedawno czytałem, że na weselu podano przekąski ze szpinaku i łososia w cieście francuskim. Poza tym serwuje się dużo warzyw i owoców, jak również owoców morza. Kurczak z rożna i łódeczki z cukinii nadziewane jakimś mięsem i serem to stały punkt programu w większości hoteli. Bezalkoholowe piwo tureckie Efez jest nam dobrze znane z wycieczek do Egiptu, czy Tunezji .
Sarma
W jednym z hoteli zaskoczeniem dla mnie było coś co wyglądało
jak nasze gołąbki. Sarma, to gołąbki z kiszonej kapusty nadziewane
ryżem, mięsem mielonym z drobiu, cebulą marchewką i przyprawami.
 |
| rahat lokum - rachatłukum |
#Turcja #Turcja Antyczna #Kapadocja #Ankara #podziemne miasto #Nevşehir #Konya #Maylany Rumi #Derwsisze #Atatürk #Uchisar #Kurdowie #rahat lokum #rachatłukum #Derinkuyu #Kaymaklı
