Inside Your Life | blog lifestylowy

"A może byśmy tak, najmilszy,
wpadli na dzień do Tomaszowa?
Może tam jeszcze zmierzchem złotym
ta sama cisza trwa wrześniowa..."

Zalew Sulejowski

W latach siedemdziesiątych na odcinku rzeki między Sulejowem, a Tomaszowem Mazowieckim powstał Zalew Sulejowski. Wybudowano go pod hasłem "woda dla Łodzi". To włókiennicze miasto potrzebowało dużej ilości wody do celów przemysłowych. Pilica jest położona najbliżej, dlatego to tam prowadzą rury doprowadzające wodę do tego miasta. Pilica przez lata była głównym źródłem zaopatrzenia w wodę. Upadek przemysłu włókienniczego doprowadził do zmniejszenia udziału wody z Pilicy w sieci wodociągowej Łodzi. Obecnie znaczna część wody w wodociągach pochodzi ze studni głębinowych, przez co Łódź ma jedną z najczystszych kranówek w kraju. To głównie woda oligoceńska pochodząca z 48 studni głębinowych umiejscowionych w Łodzi i w okolicach.

Tama na Zalewie Sulejowskim w Smardzewicach

 

Zapora w Smardzewicach

Wartości energetyczne elektrowni wodnej na zaporze w Smardzewicach są symboliczne. Dostarcza ona zaledwie 3,5 MW energii co stanowi ułamek największy elektrowni wodnych w Polsce. Dużo większe jest znaczenie turystyczne. Zalew Sulejowski jest dużym akwenem wodnym (27 km²). Nad zalewem jest kilka plaż bardziej lub mniej zagospodarowanych. Najbardziej znane to Smardzewice, Tresta, Bronisławów, Zarzęcin, Podklasztorze, Barkowice. Dziki charakter przyrody znany z okresu przed zbudowaniem tamy został zachowany przy ujściu rzeki Luciąża. Górny odcinek rzeki od Przygłowa do Pilicy to świetnie zachowane meandry wijące się pośród pozostałości Puszczy Pilickiej, która kiedyś obejmowała te tereny. Z Tomaszowa Mazowieckiego do Smardzewic można dojechać obiema stronami rzeki Pilica. Najbardziej malownicza jest trasa prowadząca przy Niebieskich Źródłach.

Niebieskie Źródła

Niebieskie Źródła to malownicze zjawisko krasowe. Jedno z najciekawszych wywierzysk krasowych w Europie. Ze spękanych wapieni jurajskich wydobywa się woda, która dzięki skałom uzyskuje jasnoniebieską barwę. Obszar Niebieskich Źródeł stanowi od 1961 roku rezerwat przyrody. Na terenie rezerwatu znajdują się liczne stanowiska ptaków. Są to głównie ptaki wodne głównie kaczki: krzyżówka, ohar, czernica, cyraneczka i gągoł ubarwiony, oraz występujące rzadko jak remisz, czy zimorodek. Woda w Niebieskich Źródłach pochodzi z Ginącej rzeki, którą można zaobserwować w pobliskim Wąwale. To tu nad Przepaścią znajduje się sucha dolina, która okresowo wypełnia się wodą. Następnie woda rzeki Ginącej znika w podziemnych kanałach jurajskich by po pięciu dniach pojawić się na terenie Niebieskich Źródeł.
Przy Niebieskich Źródłach możemy zobaczyć małą Elektrownię Wodną Jaz na Pilicy, wraz z miejscem do przenoszenia kajaków. 

Niebieskie Źródła

Skansen Rzeki Pilica

W 1999 roku podczas prac przy remoncie pobliskiego mostu na Pilicy odkryto w jej korycie dobrze zachowany opancerzony ciągnik artyleryjski Luftwaffe na podwoziu SdKfz 8, nazywany potocznie „Lufcikiem”, pochodzący  z czasów II Wojny Światowej. To zainspirowało historyków do stworzenia skansenu na terenie parkingu przy Niebieskich Źródłach. Na terenie skansenu zgromadzono różne znaleziska militarne z okresu II Wojny Światowej. Odtworzono zabytkową stację kolejową Czarnocin z 1896 roku, przeniesiono kompletnie wyposażony młyn wodny ze wsi Kuźnica Żerechowska, który stał nad rzeką Luciąża, zrekonstruowano żelazną stuletnia barkę typu Szczupak, czy wojskowy rzeczny kuter holowniczy KH-200. Są też zdjęcia z przedwojennych spływów turystyczny barkami po rzece Pilica.
W poniżej mostu na Pilicy znajduje się ośrodek sportowy, gdzie odbywają się treningi kajakarzy.

Kopalnia piasku Biała Góra

W Jeleniu niedaleko Wąwału możemy zobaczyć niezagospodarowany turystycznie bunkier kolejowy z II Wojny Światowej. Jadąc dalej w stronę Smardzewic mijamy po obu stronach drogi kopalnię piasku w Białej Górze. Na terenie wyrobiska powstały malownicze stawy, w hałdy piasku są idealnym plenerem do robienia zdjęć i filmów. Kopalnia piasku kwarcowego w Białej Górze stanowi największe źródło piasku szklarskiego w Polsce. Pokrywa w 80 % zapotrzebowanie na ten surowiec, a kopalnia należy do największych w Europie.

Hodowla żubrów w Smardzewicach

W 1934 roku z inicjatywy Ignacego Mościckiego na terenie lasów w okolicach Smardzewic powstała hodowla żubrów. W 1995 r. ośrodek został uznany za naj­lepszą hodowlę zamkniętą żubrów w Polsce. Co roku wycielały się tam nowe żubrzątka, a hodowla liczyła aż 22 sztuki. Ośrodek hodowli żubrów był stałym punktem wycieczki rowerowej w tej okolicy. Niestety, wraz z nastaniem "dobrej zmiany" hodowlę żubrów zaniedbano. W efekcie Minister Środowiska Henryk Kowalczyk zarządził likwidację stada w styczniu 2018 roku. Równolegle rozpoczęto dewastacyjną wycinkę drzew na terenie ośrodka.

Biała Góra kopalnia piasku

Tama w Smardzewicach

Tamę w Smardzewicach powstała w 1969 roku. Ma długość 1200 metrów i jest jedną z najdłuższych tam w Polsce. Jej wysokość to zaledwie 16 metrów. Przy tamie znajduje się duża plaża, molo, oraz port jachtowy. Latem jest to największe centrum sportów wodnych na Zalewie Sulejowskim.  Można tu zostawić rowery i skorzystać z wypożyczalni sprzętu pływającego, których jet tu kilka. Również amatorzy wędkarstwa mogą tu sprawdzić swoje szczęście w połowie ryb. Akwen Zalewu Sulejowskiego jest wystarczającą atrakcją dla wodniaków. Na zalewie zawsze są wystarczająco korzystne wiatry i można dobrze sprawdzić swoje umiejętności.

Opactwo Cystersów w Sulejowie - Podklasztorze

Wycieczka rowerowa dookoła zalewu im. Zygmunta Goliata prowadzi malowniczymi ścieżkami pośród sosnowych lasów. Po drodze mijamy Trestę Rządową, Karolinów, Zarzęcin, Podklasztorze, Sulejów, Włodzimierzów, Przygłów, Barkowice, Barkowice Mokre, Lubiaszów, Bronisławów, Swolszewice Duże i Małe. Całkowita długość to 50 km, ale przy uwzględnieniu Zagórzyc i rezerwatów Lubiaszów i Gaik wydłuża się do 68 km. Największą atrakcją architektoniczną jest Opactwo w Poklasztorze. To zabytek architektury romańskiej. Opactwo  powstało w 1232 roku, ale konsekracja pierwszego kościoła klasztornego byłą w 1178 roku. Jaj pierwszymi mieszkańcami byli zakonnicy z Morimond w Burgundii. Klasztor służył dostojnikom odwiedzającym tereny dzikiej Puszczy Pilickiej. Bywali tu Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Bolesław Wstydliwy. Za sprawą Władysława Łokietka wokół klasztoru wybudowano mury obronne dzięki czemu wzrosło znaczenie militarne opactwa. Legenda głosi że na kolumnach portalu kościoła żołnierze ostrzyli swoje miecze przed wyruszeniem na bitwę pod Grunwaldem.
W pobliskim Sulejowie można zobaczyć pozostałości dawnej stacji kolei wąskotorowej którą jeszcze kilkadziesiąt lat temu można było dojechać do Piotrkowa. W Sulejowie Polanka znajdują się ośrodki wypoczynkowe i ośrodek sportowy ze stadionem. Przy drodze do Piotrkowa niedawna były dobrze zachowane bunkry ze stalowymi wieżyczkami strzeleckimi z czasów II Wojny Światowej.

Opactwo Cystersów w Sulejowie - Podklasztorze

Sulejów Wapienniki

Kolej wąskotorowa do Piotrkowa Trybunalskiego służyła nie tylko komunikacji turystycznej i lokalnej. Sulejów był znany z produkcji wapna. Kominy trzech dawnych wapienników były widoczne z głównej drogi. Istniały też cegielnie. Najbardziej nowoczesny był postawiony w 1901 r. piec cylindryczny "Ryngowiec". Służył od jednocześnie do wypalania cegieł, jak i wypalania wapna. Dziś po tamtym okresie pozostały jedynie wyrobiska. Liczne glinianki i turkusowy staw Wapiennik, mieszczący się przy ulicy Podkurnędz biegnącej wzdłuż Pilicy. Woda w Jeziorku przypomina turkusowe Plitwickie Jeziora.

Rezerwat Lubiaszów

Podczas wycieczki dookoła Zalewu Sulejowskiego na szczególną uwagę zasługuje powstały w 1958 roku rezerwat przyrody Lubiaszów. To ostoja reliktowej Puszczy Pilickiej licząca ponad 202 ha. Pierwsze rejony rezerwatu chroniono od 1945 roku. Najważniejsze ostoje flory występujące na terenie rezerwatu to stanowiska jodły pospolitej Abies alba, dwustuletnie drzewostany dębów szypułkowych Quercus rubur,  150-letnie modrzewie polskie Larix polonica. Na terenie rezerwatu stwierdzono kilkanaście gatunków roślin chronionych, m.in. trzy gatunki widłaków Lycopodium, storczyki Orchidaceae, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, lilię złotogłów Lilium martagon, trujący wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, bluszcz pospolity Hedera helix i barwinek pospolity Vinca minor.

Groty Nagórzyckie

Groty Nagórzyckie

W drodze powrotnej do Tomaszowa Mazowieckiego kierujemy się szlakiem po lewej stronie Pilicy. Po krótkiej drodze w kierunku Małych Smardzewic skręcamy w prawo by po dość ostrym zjeździe dojechać do Grot w Nagórzycach. Groty są tworem działania człowieka. Powstały na skutek pozyskiwania wysokiej jakości piasku kwarcowego służącego do produkcji wysokiej jakości szkła w hutach w Piotrkowie Trybunalskim. Wyrobisko było eksploatowane od końca XVIII wieku do początku XX wieku. Wyrobisko zamknięto na polecenie władz carskich po tym jak w kopalni doszło do zawału i w jednej z komór zginął górnik. Wówczas przeniesiono kopalnię na drugą stronę Pilicy do Białej góry, gdzie wydobywano piasek metodą odkrywkową. Przez długi okres groty były zamknięte murem i kratami, które ciągle były dewastowane. Dzika eksploracja stanowiła śmiertelne zagrożenie odwiedzających groty. W 2012 roku dzięki dotacjom Unii Europejskiej stworzono bezpieczne warunki do atrakcyjnego zwiedzania Grot Zagórzyckich.  Zbudowano ścieżki turystyczne wyposażone w atrakcyjne prezentacje dawnego wyrobiska.
Po zwiedzeniu Grot w ciągu kilku minut docieramy do Tomaszowa Mazowieckiego.

Tomaszów Mazowiecki

Tomaszów Mazowiecki to blisko 64 tysięczne miasto położone nad Pilicą. Miasto było ściśle związane z produkcją sztucznego jedwabiu w fabryce Wistom (powojenna nazwa). Jaka to była skala wystarczy zauważyć, że zakład zatrudniał 11 tys. pracowników. Przyjmując, że w wieku produkcyjnym jest 20 % populacji , można założyć, że większość mieszkańców Tomaszowa Maz. pracowała w tej fabryce. Na terenie miasta są liczne zabytki architektury: zespół pałacowy założycieli miasta – Ostrowskich z 1812 roku, tomaszowskie jatki z 1830 roku, kamienica fabrykancka rodziny Knothe, willa doktora Jana Rodego, neorenesansowy kościół św. Antoniego z 1858 roku, kompleks bankowy z lat 1923–1924 przy ul. Mościckiego. Na terenie miasta są liczne ścieżki rowerowe, z których chętnie korzystają mieszkańcy, mimo, że komunikacja miejska w Tomaszowie Mazowieckim jest bezpłatna dla jej mieszkańców.

Spała centrum

Historia Spały

Jadąc na wschód z Tomaszowa Mazowieckiego kierujemy się lasami wzdłuż rzeki Pilicy do Spały. To lewobrzeżna część Puszczy Pilickiej. Spała jest miejscowością letniskową położoną w środku sosnowego lasu. Początkowo była to osada związana z eksploatacją lasu. Były tu tartaki, produkowano węgiel drzewny i smołę. Drewno służyło w okolicznych kuźnicach do wytopu stali i wapna. Część drewna spławiano Pilicą do odległych zakładów przetwórczych położonych wzdłuż Wisły. Uważa się że nazwa, Spała pochodzi od spławiania drewna. To właśnie w tej okolicy tereny położone bezpośrednio przy Pilicy zamieszkiwali oryle - flisacy piliczni, zajmujący się transportem rzecznym. Rzeka Pilica i struga Gać była lokalizacją młynów rzecznych. W XVIII Spała była uważana za osadę młynarską. Konkurencją byłą Konewka. W 1880 roku car Aleksander III chętnie polował w Puszczy Pilickiej. To on zwrócił uwagę na małą osadę młyńską Spała, położoną pośród puszczy nad Pilicą. Car nakazał zbudować sobie tutaj rezydencję myśliwską. Powstał drewniany pałacyk. Wokół pałacu powstał park z unikalną roślinnością i był to początek rozbudowy Spały.  W pobliżu powstały koszary dla sotni kozackiej, stajnie, kasyno, domy dla gości - a następnie hotele i sanatoria. W 1890 roku zbudowano 36 metrową wieżę ciśnień, która do dziś dominuje nad miejscowością.

Spała miejscowością uzdrowiskową

W okresie międzywojennym Spała stała się miejscowością uzdrowiskową z dużą ilością sanatoriów i ośrodków wypoczynkowych. Chętnie rezydował w niej Ignacy Mościcki zapraszając do Spały oficjeli zagranicznych. Zachowała się wybudowana dla niego kaplica prezydencka. W 1928 roku Spała stała się ośrodkiem dla sportowców. Wybudowano tu stadion i hale sportowe. Obecnie jest to Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich. Podczas II Wojny Światowej w Spale mieściło się Naczelne Dowództwo Wojsk Niemieckich "Wschód" (Ober-Ost). Wokół Spały powstawały fortyfikacje, bunkry i umocnienia wojenne. Najbardziej znany jest bunkier kolejowy w Konewce. Spała została w znacznym stopniu zniszczona w 1945 roku. Wiele budynków zostało zdewastowanych i spalonych. Po wojnie inwestycje w Spale były pod pieczą Funduszu Wczasów Pracowniczych, a osada stałą się miejscowością wypoczynkową. Upadek PRL-u spowodował zahamowanie rozwoju Spały.

Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Spale

Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Spale

Na terenie Spały i okolic mamy liczne, nowo wybudowane ścieżki rowerowe. Łatwo możemy przemieszczać się nimi zwiedzając Spałę i okolice. Na uwagę zasługują pozostałości parku pałacowego z pomnikiem żubra ze Zwierzyńca w Białowieży z 1862 roku. To wędrujący żubr oddający historię polski. Na przełomie XIX i XX wieku z Białowieży został wywieziony do Moskwy. W 1915 roku car przywiózł go do Polski i postawił przed Zamkiem Królewskim w Warszawie. W 1928 roku prezydent Mościcki ściągnął go do Spały stawiając przed Pałacem Carskim, gdzie jest do dziś, mimo że po pałacu zostały jedynie fundamenty. Ważnym miejscem do zwiedzenia jest Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Spale. O wejście na teren ośrodka należy poprosić portiera. Na miejscu możemy zobaczyć stadion lekkoatletyczny, dużą pływalnię, boiska do siatkówki w tym siatkówki plażowej, zarówno na zewnątrz, jak i w hali. Warto zagospodarować sobie nieco więcej czasu by skorzystać z profesjonalnej siłowni plenerowej. Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Spale polecamy na miejsce kilkudniowego pobytu dla aktywnych.

Bunkier kolejowy w Konewce

Z atrakcji w okolicach Spały polecamy oddaloną o 4 km Konewkę. Znajduje się tam świetnie zagospodarowane miejsce do zwiedzania. To bunkier kolejowy w Konewce. Bunkier należy do całego kompleksu bunkrów Gefechtsstand "Anlage Mitte" należących do Naczelnego Dowództwa Wojsk Niemieckich "Wschód". Schron kolejowy ma niespełna 400 metrów. Dla zwiedzających udostępniono ekspozycję militariów, pojazdy wojskowe, modele schronów oraz niemieckich pociągów wojskowych. Oprócz schronu dla pociągu możemy zobaczyć zachowane schrony techniczne: kotłownię, elektrownię, hydrofornię, schron studni głębinowej, magazyny paliwa. Większość schronów jest połączona kanałami udostępnionymi dla zwiedzających.

Bunkier kolejowy Anlage Mitte w Konewce

Szlaki rowerowe

Zwiedzając okolice Tomaszowa Mazowieckiego możemy skorzystać z oznakowanych szlaków rowerowych.


Szlak zielony
Szlak zielony liczy 57 km i prowadzi przez Spalski Park Krajobrazowy z Tomaszowa Maz. do Luboczy. Początek jest przy dworcu PKP/PKS w Tomaszowie Maz. Na trasie mamy Niebieskie Źródła, Skansen Rzeki Pilica, Wąwał z suchą doliną i przepaścią, ponorem krasowym rzeki Ginącej,
 Ośrodka Hodowli Żubrów w Smardzewicach, już bez żubrów, ale z zachowaną ścieżką dydaktyczną, schronów w Jeleniu, w tym podziemnej fabryki zbrojeniowej, Krzyż i Kopiec Wolności im. Tadeusza Kościuszki, pomnik i krzyż na cześć bohaterów AK, we wsi Królowa Wola możemy zobaczyć Dom Ludowy, którego fundatorem był prezydent Mościcki,  rezerwat leśny Żądłowice, park krajobrazowy w Grotowicach z lipą o 6 metrowym obwodzie pnia, Koniec trasy w Luboczy.


Szlak czerwony - partyzancki
Cały szlak ma 268 km. Prowadzi z Szydłowca w woj. świętokrzyskim do Radomska w woj. łódzkim. Odcinek "tomaszowski" liczy 33 km i wiedzie z rezerwatu Lubiaszów do Inowłodza. Po drodze mijamy fermę strusi afrykańskich w Swolszewicach Małych, Borki, Groty Nagórzyckie, mijamy dzielnicę Józefów i Brzustówka w Tomaszowie Maz., mijamy pałacyk z 1915 roku znanego lekarza i społecznika Jana Rodego, kościół św. Antoniego i kościół ewangelicki, po lewej stronie mamy most na Pilicy i Niebieskie Źródła. Poruszamy się dalej ulicami Tomaszowa, przez most na rzece Wolbórce. Następnie skręcamy w prawo i ulicą Spalską kierujemy się do dzielnicy Wilanów.  Przy osiedlu Glinnik stacjonuje 7 Dywizjon Lotniczy i znajduje się lotnisko wojskowe. Dalej skręcamy w prawo w kierunku Spały mijając najstarsze fragmenty Puszczy Pilickiej. Po lewej stronie mijamy bunkry w Konewce i Królową Wolę. Szlak w powiecie tomaszowskim kończy się we Fryszerce za Inowłodzem.


Szlak Niebieski im. Prezydenta Profesora Ignacego Mościckiego
Szlak Niebieski im. Prezydenta Profesora Ignacego Mościckiego prowadzi przez Puszczę Pilicką ze Spały do Tomaszowa Mazowieckiego. Ze Spały prowadzi do Ciepłowic Dużych, skąd kieruje się do bunkrów w Jeleniu. Następnie przez Wąwał  do Smardzewic, po drodze z wizytą w "rezerwacie żubrów", które wybito rok temu. W Smardzewicach możemy zobaczyć klasztor św. Anny, a po drodze do Tomaszowa odwiedzić kopalnie piasku w Białej Górze. Wycieczkę kończymy w Niebieskich Źródłach, Skansenie Rzeki Pilica.


Szlak niebieski zwany szlakiem rzeki Pilica

Cały szlak niebieski zwany szlakiem rzeki Pilica liczy 122 km. Na powiat tomaszowski przypada 17 km. Początek szlaku jest w Piotrkowie Trybunalskim, a kończy się w Krzętowie na granicy woj. łódzkiego i świętokrzyskiego. Na jego trasie Swolszewice Małe, przystań Borki, zapora wodna w Smardzewicach, plaża w Trescie Rządowej i Karolinów. Druga część szlaku niebieskiego prowadzi do Tomaszowa. Szlak niebieski jest częścią szlaku im. Zygmunta Goliata, prowadzącego wokół Zalewu Sulejowskiego.

Źródło: https://tomaszowmazowiecki.naszemiasto.pl/tag/sciezki-rowerowe-tomaszow

Szlak zółty
Szlak żółty liczy 30 km i prowadzi ze Smardzewic do Rzeczycy. Nosi on nazwę miejsc polowania cara Aleksandra III . Prowadzi przez Ciebłowice Małe, Spałę, Konewkę, Glinę, Łęgi, do Rzeczycy.


Szlak czarny zwany szlakiem cudownych obrazów
Szlak czarny zwany szlakiem cudownych obrazów to 35 kilometrowy dawny szlak pielgrzymkowy. Prowadzi z sanktuarium w Studziannej-Poświętnej, przez Inowłódz, do Klasztoru O.O. Franciszkanów w Smardzewicach.


Szlak zielony zwany traktem przez Puszczę Pilicką
Szlak zielony zwany traktem przez Puszczę Pilicką to 40 km trasa z Czerniewic do Poświętnej. Prowadzi przez lasy, często wzdłuż krystalicznie czystych strumieni. Odwiedzamy stare leśniczówki i ostoje unikatowej flory. Po drodze mijamy Wilką Wolę, Dąbrówkę, Konewkę, Spałę, Lipię.


Szlak czerwony zwany drogą żubrów
Szlak czerwony zwany drogą żubrów ma długość 19,5 km i prowadzi z ze Smardzewic do Inowłodza, przechodzą po drodze przez Ośrodek Hodowli Żubrów.


#trasy rowerowe #Tomaszów Mazowiecki #Zalew Sulejowski #Spłała #Smardzewice #Groty Zagórzyckie #bunkry #schrony #bunkier w Konewkach #bunkier w Jeleniu #Pilica #Puszcza Pilicka #Ignacy Mościcki #Niebieskie Źródła #kopalnia piasku #Biała Góra #piasek kwarcowy #piasek szklarniowy #Borki #Podklasztorze #Opactwo Cystersów #Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich #Sulejów #rezerwat Lubiaszów #hodowla żubrów