Inside Your Life | blog lifestylowy

Łódź, w języku jidysz pisze się - ‏לאָדזש‎, po niemiecku Lodz lub Lodsch, w języku rosyjskim Лодзь. W okresie okupacji, w latach 1940–1945 roku Łódź była przemianowana na Litzmannstadt. Łódź, a w zasadzie aglomeracja łódzka, to miasto wielokulturowe, otwarte na różne religie, które ma bardzo ciekawą historią. Według dokumentów prawa miejskie nadał biskupom kujawskim, właścicielom wsi Łodzia, Władysław Jagiełło - 29 lipca 1423 roku w Przedborzu. Do 1777 roku Łodzia była niewielkim miasteczkiem liczącym 66 domów, 97 rodzin i 265 mieszkańców. Rozważano nawet odebranie Łodzi praw miejskich. Dopiero w roku 1798 wskutek sekularyzacji dóbr kościelnych, Łódź stała się miastem rządowym. Jako miasto należące do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Królestwa Polskiego, rozpoczął się szybki wzrost przemysłowy Łodzi. W 1820 roku Łódź,  na wniosek ówczesnego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego – Rajmunda Rembielińskiego region wokół Łodzi wzeszedł w skład osad przemysłowych w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym. Miastu wyznaczono rolę ośrodka tkackiego i sukienniczego.

Na szybki rozwój przemysłowy Łodzi miało wpływ kilka czynników. Przede wszystkim przemysł włókienniczy wymaga dużej ilości wody. Łódź to było wymarzone miejsce na taką lokalizację. Miasto położone na Wyżynie Łódzkiej obfitowało w liczne strumienie i źródła. W 1825 roku pisał o tym Stanisław Staszic. Niemal każda fabryka miała swój strumień. Nic dziwnego. Pod miastem jest wielkie podziemne jezioro. Wyszło to na jaw przy niedawnej przebudowie dworca kolejowego. Drobne rzeki były nie tylko źródłem wody technologicznej dla przemysłu. Stawiane na nich młyny napędzały w manufakturach park maszynowy. 

Po drugie Łódź XIX wieku była niczym dzisiejsza strefa przemysłowa i wolnocłowa zarazem. Łódź leżała na rubieżach zaboru rosyjskiego. Blisko była granica z zaborem niemieckim. Dzięki temu świetnie nadawała się jako zaplecze produkcyjne tkanin i tekstyliów zarówno dla Rosji jak i Niemiec. Do Austrii również nie było daleko. Żeby przyspieszyć rozwój miasta stworzono dogodne warunki prawne dla osadników. Państwowa własność ziem umożliwiała jej sprzedaż osadnikom dysponującym odpowiednim kapitałem. To przyciągało inwestorów. Trzecim argumentem przemawiającym za tą lokalizacją była Puszcza Łódzka. Tereny kupowane przez osadników były silnie zalesione. To dawało im materiał potrzebny do budowy fabryk. Do rozwoju przemysłowego Łodzi przyczyniło się również otwarcie w 1865 roku kolei Warszawsko - Wiedeńskiej.  

W pierwszej połowie XIX wieku do Łodzi przyjeżdżali tkacze i sukiennicy, głównie niemiecko języczni. Uciekali oni przed industrializacją jaka zachodziła na zachodzie Europy. Wypierała ona drobne zakłady tkackie. Tkacze byli zazwyczaj wyznania protestanckiego. To było nowe wyznanie na terenie Łodzi obok cerkwi i kościoła katolickiego. Do Łodzi migrowali nie tylko Niemcy. Ciekawy jest przykład Jana Fryderyka Zacherta, który przybył na nasze tereny z Leeds z Anglii. Szybki rozwój Łodzi nastąpił wraz z industrializacją przemysłu w drugiej połowie XIX wieku. Z niespełna tysięcznego miasta tkackiego, Łódź stała się 300 tysięcznym miastem przemysłowym. Kapitał inwestycyjny przywozili wówczas Niemcy i Żydzi. Ten udział narodowości w budowie miasta najlepiej ilustruje Ziemia Obiecana Władysława Reymonta. Reymont jako inwestora przedstawia niemieckiego protestanta, którego ojciec ma warsztat tkacki. Mamy Żyda, który żyje z handlu i obracania pieniędzmi i inżyniera Polaka, który spienięża majątek ziemski swojej niedoszłej żony. W ten sposób zdobywają fundusze, aby razem zbudować fabrykę.

Aż trudno dziś uwierzyć, że przemysłowa Łódź na przełomie XIX i XX wieku zaopatrywała w tekstylia Chiny.

Największymi łódzkimi fabrykantami byli Karol Wilhelm Scheibler i Izrael Poznański. Jeden i drugi budowali nie tylko fabrykę, ale przede wszystkim miasto. Na wzór Manchesteru obok fabryk powstawały osiedla mieszkaniowe, kościoły, a nawet przyzakładowa przychodnia lekarska, przedszkole i stołówka. Izrael Poznański wybudował obok fabryki okazały pałac, w którym nigdy nie zamieszkał. Do śmierci mieszkał w skromnym, drewnianym domku. Mimo, że był Żydem uczestniczył w budowie murowanego kościoła katolickiego przy Placu Kościelnym, a stary kościół drewniany uchronił przed zniszczeniem, przenosząc go na przyfabryczne osiedle robotnicze.

Najstarszym łódzkim kościołem rzymskokatolickim jest wspomniany już drewniany Kościół św. Józefa (dawniej Kościół pw. Wniebowzięcia NMP) z 1763 roku. Do 1920 roku Łódź należała do diecezji gnieźnieńskiej. Dopiero Benedykt XV powołał diecezję łódzką, a Jan Paweł II w 1992 roku podniósł Łódź do rangi arcybiskupstwa. W 1906 roku na terenie Łodzi wybudowano starokatolicki kościół mariawitów, do dziś jest to dość duża społeczność.

W Śródmieściu Łodzi mamy dwie cerkwie prawosławne. Trzecia znajduje się na cmentarzu na Dołach. Zostały one ufundowane przez łódzkich fabrykantów jako dowód lojalności względem władz carskich, mimo, że liczba wiernych prawosławnych nigdy nie była zbyt duża.

W 1928 roku wybudowano obok powstającej katedry katolickiej, kościół ewangelicko-augsburski Św. Mateusza. Jednak bardziej znaczącym ośrodkiem ewangelików był Zgierz położony w bezpośrednim sąsiedztwie, na północ od Łodzi. Tu okazały kościół wybudowano sto lat wcześniej. Funkcjonowała też szkoła ewangelicka, okazała plebania z przedszkolem i osiedlem mieszkaniowym. Wszystko za sprawą umowy zgierskiej z 1821 roku. Głównym pomysłodawcą umowy był wspomniany już Rajmund Lubicz-Rembieliński. Umowa gwarantowała 300 tkaczom, osadnikom niemieckim wybudowanie własnego osiedla i stworzenie na terenie miasta parafii ewangelicko-augsburskiej. Jednym z takich tkaczy-pionierów był wspomniany już Zachert, imigrant z Anglii. Kościół, wraz z okazałą dzwonnicą nie zachował się do naszych czasów. W 1939 roku Niemcy zbombardowali kościół i plebanię. Proboszcz parafii ewangelickiej trafił do Dachau, gdzie zmarł. O tych faktach można dowiedzieć się z wystawy i z materiałów przygotowanych przez IPN.

Do 1939 roku funkcjonowało w Łodzi 250 synagog i domów modlitwy. Najczęściej były to niewielkie pomieszczenia w prywatnych posiadłościach. Główną, najbardziej okazałą była synagoga na ul. Kościuszki, spalona w 1939 roku. Do dzisiejszych czasów zachowała się synagoga Reicherów, oraz synagoga w kamienicy przy ulicy Pomorskiej, gdzie znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej. Na terenie Łodzi jest cmentarz żydowski, największy w Polsce i drugi pod względem wielkości w Europie. Zajmuje powierzchnię 42 ha, na której spoczywa 250 tys. pochowanych, w tym blisko 50 tys. ofiar łódzkiego getta. Cmentarz jest w bezpośrednim sąsiedztwie stacji kolejowej Radegast, gdzie znajduje się Muzeum Holokaustu.

Różnorodność kościołów chrześcijańskich najlepiej zaobserwować w styczniu, gdy obchodzony jest w aglomeracji Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. Pierwsze pomysły międzywyznaniowych modlitw o jedność chrześcijan pojawiły się na świecie w XIX w. W obecnym kształcie jako styczniowy Tydzień Modlitw wspólne nabożeństwa odbywają się od 1908 r. W Łodzi od lat w modlitwach ekumenicznych regularnie uczestniczyło kilka kościołów. protestanckich, katolickich, czy prawosławnych. Wraz z objęciem archidiecezji łódzkiej przez abp Grzegorza Rysia ekumenia w Łodzi nabrała innej jakości. Obecnie Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan trwa w Łódzkim dłużej niż siedem dni. W 2020 roku wspólne nabożeństwa prowadzono w 14 kościołach od 18 do 30 stycznia. Nie ma takiego drugiego miejsca w Polsce, gdzie modlitwy o jedność chrześcijan są tak powszechne. Do modlitwy ekumenicznej włączył się autokefaliczny kościół prawosławny, kościół katolicki, kościół ewangelicko-metodystyczny, kościół ewangelicko-reformowalny, starokatolicki kościół mariawitów, kościół chrześcijan baptystów, kościół polskokatolicki, kościół ewangelicko-augsburski. W większości nabożeństw modlitwom towarzyszyły nieoficjalne spotkania parafian z przedstawicielami innych wyznań.

Z inicjatywy abp Grzegorza Rysia, pod patronatem Urzędu Miasta Łodzi w dniach 3 – 11 grudnia 2018 roku odbyła się Pierwsza Łódzka Ekumeniczna Pielgrzymka do Ziemi Świętej. Wzięło w niej udział ponad 300 osób, różnych wyznań. Duchowni wraz wiernymi mogli odwiedzać wspólnie miejsca znane z Biblii. Na początku pielgrzymki abp Ryś wręczył uczestnikom Biblię Ekumeniczną, ufundowaną przez prezydent Łodzi, panią Zdanowską. Biblia Ekumeniczna jest najnowszym tłumaczeniem Pisma Świętego uznanym przez wszystkie kościoły chrześcijańskie uczestniczące w Radzie Ekumenicznej. Uczestnicy pielgrzymki oprócz uroczystego wręczenia Pisma Świętego, najczęściej wspominają wspólne odśpiewanie Barki podczas rejsu po Jeziorze Galilejskim. Podczas pielgrzymki zrodził się pomysł na powstanie Ekumenicznej Szkoły Biblijnej w której będą uczestniczyć chrześcijanie różnych wyznań.

Ekumeniczna Szkoła Biblijna w Łodzi została powołana przez Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej oraz Archidiecezję Łódzką Kościoła Rzymskokatolickiego. Jest to poniekąd kontynuacja przez cały rok Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Dzięki wspólnej lekturze Pisma Świętego chrześcijanie różnych wyznań pogłębiają swoją wiedzę na temat Biblii. Tym samym widzą brak różnic w jej interpretacji, przez różne wyznania chrześcijańskie. Rekrutację do Ekumenicznej Szkoły Biblijnej rozpoczęto 1 września 2019 roku. Planowano, że weźmie w niej udział maksymalnie 60 łodzian. Wkrótce ilość chętnych przerosła możliwości organizatorów. Co ciekawe w studiach nad Biblią uczestniczą wierni z całej Polski. Z uwagi na koronawirusa w 2020 roku zajęcia w Szkole Biblijnej zostały przeniesione na jesień. Podobnie jak odłożono w czasie drugą ekumeniczną pielgrzymkę śladami listów Apokalipsy, tym razem do antycznej Turcji.

Należałoby wspomnieć, że we wrześniu, w latach 1997 - 2002 odbywała się w Łodzi Parada Wolności. Było to ponadkulturowe święto młodych. Zjeżdżała się do Łodzi młodzież z całej Polski, a także z zagranicy. Przy dźwiękach muzyki techno młodzież tańczyła i bawiła się przechodząc przez centrum Łodzi. Manifestowała swoją radość z wolności. Bez podziałów, barier językowych, czy eksponowania preferencji seksualnych. Uczestników parady cechowała duża kultura. Przechodząc obok szpitali muzykę wyłączano, a młodzież przechodziła w ciszy, aby nie niepokoić chorych. W ostatniej paradzie uczestniczyło 25 tys. osób. Niestety, po przejęciu władzy w mieście przez prezydenta Jerzego Kropiwnickiego Parady Wolności zostały w Łodzi zakazane. Oficjalnym powodem były przepisy przeciwpożarowe! To może dziwić, bo impreza była plenerowa, a podczas imprezy nie odpalano żadnych rac (w przeciwieństwie do np. tak powszechnych obecnie marszów "niepodległości"). Mimo referendum, w którym łodzianie opowiedzieli się za przywróceniem Parady Wolności ówczesny prezydent, Pan Kropiwnicki, nie pozwolił na przywrócenie imprezy, która była wizytówką miasta.

W latach 2002 - 2009 odbywał się w Łodzi Festiwal Dialogu Czterech Kultur. Była to multidyscyplinarna impreza organizowana przez instytucję Miasto Dialogu. Powstała z inicjatywy Witold Knychalskiego zaprzyjaźnionego z ówczesnym prezydentem Łodzi Kropiwnickim. Instytucję Miasto Dialogu założyło Miasto Łódź i Fundacja "Festiwal Dialogu Czterech Kultur". Zadaniem festiwalu było uwypuklenie w historii miasta różnorodności kultury rosyjskiej, niemieckiej, żydowskiej i polskiej. Imprezy towarzyszące festiwalowi odbywały się w Teatrze Wielkim, Filharmonii Łódzkiej, w Teatrze Jaracza, w Manufakturze, Pałacu Poznańskiego, w Muzeum Kinematografii, w galerii Łódzkiego Towarzystwa Fotograficznego. Do udziału w festiwalu zapraszano wykonawców z Rosji, Niemiec i Izraela.

W 2009 festiwal rozwiązano, gdy wyszły na jaw nieprawidłowości finansowe przy organizacji festiwalu. Organizację od 2010 roku przejęło Centrum Dialogu im. Marka Edelmana zmieniając nazwę na Festiwal Czterech Kultur. Od 2013 roku organizatorem imprezy jest Muzeum Miasta Łodzi. Podobnie jak w poprzednich edycjach festiwal łączy elementy teatru, literatury, filmu, muzyki, oraz sztuki wizualnej. Tegoroczna (2020 rok) edycja Festiwalu Czterech Kultur odbędzie się w dniach 3-6 września. Opublikowano już program imprezy.

W Centrum Dialogu im. Marka Edelmana są prezentowane wystawy służące pamięci społeczności żydowskiej w Łodzi. Park Ocalałych, w którym znajduje się Centrum Dialogu Jest poświęcony pamięci ofiar II Wojny światowej i Litzmannstadt Ghetto. Częścią ekspozycji jest w Muzeum Holokaustu na stacji Radegast, z której odjeżdżały pociągi z Żydami do obozów koncentracyjnych.

Organizowane pielgrzymki, wspólne modlitwy, szkoły biblijne czy festiwale byłyby nic nie warte bez autentyczności zachowania zwykłych mieszkańców aglomeracji łódzkiej. Mimo, że od czasu do czasu pojawiają się wulgarne napisy na murach przypominające o konflikcie między kibicami Widzewa i ŁKS-u są środowiska w których mamy do czynienia z autentyczną tolerancją. Przykładem może być Zgierz, gdzie zaprzyjaźnieni ze sobą proboszczowie dwu parafii: katolickiej i ewangelicko-augsburskiej doprowadzili do połączenia niemal w jedną społeczność wiernych tych dwu wyznań. Przez cały rok odbywają się wspólne spotkania, do których aktywnie włączył się również Klub Inteligencji Katolickiej działający przy Parafii Matki Bożej Dobrej Rady w Zgierzu.

Przedstawicielem urzeczywistniania autentycznej tolerancji jest między innymi Magdalena Szymańska, dyrygentka Chóru z Parafii Ewangelicko-Augsburskiej "Concordia".  Oprócz chóru parafialnego, prowadzi ona Chór Żydowski Clil, Miedzypokoleniowy Chór 4 Kultur DIALOG,  oraz Chór mieszany Stowarzyszenia Śpiewaczego im. S. Moniuszki w Łodzi. Wykonywanie podczas koncertów pieśni z różnych kultur niezwykle zbliżają różne środowiska.

#Łódź #tolerancja #ekumenia #wyznania #kościoły #pielgrzymka #parada wolności #Festiwal Czterech Kultur #Centrum Dialogu im. Marka Edelmana #Radegast #Ekumeniczna Szkoła Biblijna #Tydzień ekumeniczny #Biblia ekumeniczna