sobota, 8 września 2018
Kiedy obchodzimy dożynki?
W okresie równonocy wiosennej obchodzimy pogańskie Święto Kupały, Noc Sobótkową. Podczas równonocy jesiennej, 22 lub 23 września, obchodzimy inne święto pogańskie - dożynki - święto plonów - ściśle związane z tradycją danego regionu czy kraju. Podczas tej nocy Księżyc jest w pełni i jest nazywany Księżycem Żniw. Dla wygody w wielu krajach święto plonów jest obchodzone w którąś z niedziel najbliższych równonocy jesiennej.
Na innych kontynentach data ta jest bardziej ruchoma. Nie wszędzie na świecie żniwa kończą się we wrześniu. Dotyczy to zarówno klimatu jak i rodzaju uprawy. W Ameryce Północnej, Niemczech Japonii święto plonów jest obchodzone w październiku lub listopadzie jako święto dziękczynienia za urodzaj i dobrobyt. W Stanach Zjednoczonych jest to święto patriotyczne z silnymi akcentami religijnymi.
Dożynki - jak je obchodzimy?
To święto jest obchodzone publicznie jak i w kościele, z elementami wspólnej zabawy, radości z zakończenia wytężonej pracy, podczas którego podawane są potrawy i napoje z zebranych niedawno plonów. Towarzyszy temu muzyka i różne konkursy. Ważną częścią obchodów tego święta są ceremonie i modlitwy dziękczynne. Śpiewane są hymny chwalebne do Pana Boga. Kościoły i place centralne są ozdabiane koszami w których są eksponowane świeżo zebrane plony. Często jest to okazja do prezentacji rekordowych okazów owoców, czy warzyw. W kościołach protestanckich warzywa i owoce, które przyozdabiają ołtarz służą potem do przygotowania uroczystego obiadu dla społeczności parafialnej. Jest to wspaniała okazja do wymiany doświadczeń i oceny zakończonych żniw.
Dożynki i inne ich nazwy: wyżynki, obrzynki, wieniec, wieńcowe, okrężne
Na naszych terenach dożynki były obchodzone zarówno przez Słowian jak i plemiona bałtyckie. Regionalne nazwy to wyżynki, obrzynki, wieniec, wieńcowe, okrężne. Wieniec ze zbóż i kwiatów był częścią dekoracji dożynkowych, stąd nazwa. Współczesne wieńce nawiązują do symboli religijnych i patriotycznych. Na Śląsku dożynki nazywano żniwniokiem. W XVI wieku dożynki zagościły na dworach ziemskich i folwarkach. Przybrały one wygląd święta żniwiarzy, najemników rolnych i chłopów pańszczyźnianych. W ten sposób właściciel majątku dziękował swojej służbie za pracę przy żniwach. Taki wygląd dożynek zakorzenił się w naszej kulturze. Przez wieki żniwiarze dziękowali za hojną zapłatę podczas żniw, a gospodarz uroczystości, właściciel majątku dziękował za wykonanie dobrej roboty. Taka dziwna konstrukcja tego święta trwała właściwie do końca PRL-u, a może nawet do dziś. Gospodarzem dożynek przyjmującym symboliczny chleb wypieczony z nowej mąki był właściciel ziemi, wójt gminy, I Sekretarz, czy jakiś aktualny partyjniak z partii sprawującej akurat władzę. Oczywiście wszystko zależy od szczebla uroczystości. Jasna Góra jest miejscem pielgrzymki rolników zwanej również dożynkami.
Dożynki w wolnej Polsce
W wolnej Polsce pierwsze centralne dożynki odbyły się w Spale 28 sierpnia 1927 r. pod patronatem prezydenta Ignacego Mościckiego. W okresie PRL-u dożynki obchodzono hucznie i to za każdej władzy. Od Bieruta po Jaruzelskiego. Przyjęcie świeżo upieczonego chleba od rolników indywidualnych było bardzo wymownym akcentem legitymizującym ówczesną władzę, która służyła społeczeństwu. Władza ludowa bardzo dbała o wizerunek. Dożynki odbywały się na 100 tysięcznym stadionie w Warszawie. W okresie PRL wspierano zespoły ludowe kultywujące folklor. Centralne dożynki były okazją do prezentacji naszej kultury ludowej. Jedynym zgrzytem, który pojawił się na centralnych dożynkach w Warszawie 8 września 1968 roku było samospalenie się Ryszarda Siwca. Na oczach całej Polski na Stadionie 10-cio lecia PRL ten człowiek dokonał swoim samospaleniem protestu przeciwko naszej napaści na Czechosłowację w sierpniu 1968 roku.
Dożynki obecnie
Wraz z nastaniem "Solidarności" centralne dożynki zaczęły być obchodzone na Jasnej Górze wraz z pielgrzymką rolników, która odbywa się w pierwszą niedzielę września. Oficjalnie pierwsza centralna dożynka jasnogórska odbyła się w 1982 roku. Obecnie centralne dożynki na Jasnej Górze w znacznym stopniu są manifestacją polityczną niż świętem. To okazja by politycy aktualnie rządzący prezentowali swoje przemówienia polityczne, podobnie jak to było w czasach PRL-u. Z tą tylko różnicą, że w czasach PRL-u dbano o folklor i promocję kultury ludowej. Również przemówienia I Sekretarzy nawiązywały do ofiarnej pracy rolników, a nie do tego, że władza w Polsce może robić co chce i Unia Europejska nie ma nic do tego (A. Duda - Jasna Góra - Centralne Dożynki Jasnogórskie 2018 r.). Jak na razie jedyny strumień pieniędzy wspierający rolników w Polsce pochodzi właśnie z UE.
Nieco inaczej wyglądają współczesne dożynki które odbywają się na szczeblu lokalnym. Oczywiście wszystko zależy od lokalnych samorządów. Tu na szczęście najczęściej dominują ludowcy, związani z pracą na roli i lokalną społecznością. Podobnie jest w dożynkach parafialnych, gdzie nie ma polityków. Istota dziękczynienia za udany rok, udane żniwa i obfite zbiory najlepiej funkcjonuje w lokalnych Ojczyznach.
Istotne jest by dożynki w Polsce stały się świętem rolników. Nie okazją do akcji politycznych i płomiennych przemówień na drażliwe tematy. Przecież to święto zakończenia żniw. Nie czas na oddawanie lenna poddańczego możnowładcom, którzy chwilowo dorwali się do władzy. To nie jest okazja by dziękować I Sekretarzowi, wójtowi, politykowi partii rządzącej, przewodniczącemu związków zawodowych, czy nawet biskupowi.
Rolnik za swoje zbiory dziękuje jedynie Ojczyźnie i Panu Bogu (o ile jest osobą wierzącą).
#dożynki #święto plonów #święto rolników #centralne dożynki #święto żniwiarzy #święto dziękczynienia
